2023 yilning 10 oyi davomida O‘zbekistonga 3,85 million dona quyosh paneli import qilingan. Bu — o‘tgan yilga nisbatan 21 baravar ko‘p bo‘lib, mamlakatda quyosh energetikasi sohasida jadal o‘sish borayotganini ko‘rsatadi. O‘zbekiston barqaror kelajak sari harakat qilgan holda, qayta tiklanuvchi energiyaga o‘tish bo‘yicha muhim bosqichlarni bosib o‘tmoqda. Ushbu maqolada quyosh energetikasi rivoji bo‘yicha eng so‘nggi statistikalar, 2024 yilning yirik yutuqlari va 2025 yil rejalari ko‘rib chiqiladi. Shuningdek, import dinamikasi, hududlar bo‘yicha rivojlanish, yirik sanoat loyihalari, iqtisodiy ko‘rsatkichlar va uzoq muddatli prognozlar tahlil qilinadi.
1.1 Miqdoriy ko‘rsatkichlar
2022 yilda mamlakatga atigi 183 ming dona quyosh paneli olib kirilgan bo‘lsa, 2023 yilda bu raqam 3,85 million donaga yetgan — bu 2000% o‘sish demakdir. Import umumiy qiymati 427,1 ming dollarni tashkil etgan. Bu raqamlar mamlakatda quyosh energiyasiga talab keskin ortganini ko‘rsatadi.
1.2 Yetkazib beruvchilar geografiyasi
Importning 98,3% qismini Xitoydan kelgan panellar tashkil qiladi (3,79 mln dona). Qolgan qismi Gonkong (15,5 ming), BAA (15,1 ming), Turkiya (7,5 ming) va Janubiy Koreya (6,8 ming)dan import qilingan. Bu O‘zbekistonning yetkazib beruvchilarni diversifikatsiyalashga intilayotganini ko‘rsatadi.
1.3 O‘rtacha narx
Panelning o‘rtacha narxi umumiy qiymatni birlik soniga bo‘lish orqali aniqlanadi. Bu narx dunyo bozoridagi o‘zgarishlarga, texnologik taraqqiyotga va valyuta kurslariga bog‘liq holda o‘zgarib boradi. Narxlarning pasayishi quyosh energiyasini keng joriy etishga zamin yaratmoqda.
2.1 Yetakchi hududlar
Toshkent viloyati – 35% ulush bilan yetakchi. Keyingi o‘rinlarda Samarqand (18%), Buxoro (15%) va Andijon (12%) viloyatlari turibdi. Qolgan 20% boshqa viloyatlar hissasiga to‘g‘ri keladi.
2.2 2025 yil uchun rejalashtirilgan ko‘rsatkichlar
2025 yilda quyidagi yangi o‘rnatishlar rejalashtirilgan: Toshkent viloyati – 20 000, Samarqand – 15 000, Buxoro – 12 000, Andijon – 10 000. Qolgan 17 172 ta panel boshqa hududlarga taqsimlanadi. Umumiy reja — 74 172 ta yangi o‘rnatish.
2.3 Hududiy farqlar sabablari
Quyosh nurlanish darajasi, aholining to‘lov qobiliyati, infratuzilma rivoji va mahalliy hokimliklar tashabbusi – bu farqlarning asosiy omillaridir.
3.1 Yirik quyosh elektr stansiyalari
Yirik loyihalar orasida Navoiy va Samarqand GES’lari har biri 100 MVt quvvat bilan ajralib turadi. 2025 yilgacha 4 GVt yangi quyosh quvvatlarini qo‘shish rejalashtirilgan.
3.2 Davlat-xususiy sheriklik (DXSh)
DXSh modeli orqali xalqaro investorlar, jumladan, Osiyo Taraqqiyot Banki (OTB) ishtirokida loyihalar amalga oshirilmoqda. Davlat kafolatlari bilan ta’minlangan kreditlar investorlar uchun xavfni kamaytiradi.
3.3 Mahalliy ishlab chiqarish
Mahalliy kompaniyalar (masalan, A.R.T. SOLAR, Enter Green Solar) quyosh panellarini ishlab chiqarmoqda. Bu nafaqat importga bog‘liqlikni kamaytiradi, balki yangi ish o‘rinlari yaratadi va texnologik mustaqillikni oshiradi.
4.1 Investitsiyalar
2024 yilda quyosh energetikasiga 2,68 milliard dollar investitsiya jalb qilindi. Shundan 2 milliard (75%) — milliy mablag‘lar, qolgan 643 million (25%) — tashqi qarz mablag‘lari hisoblanadi.
4.2 Ish o‘rinlari yaratish
5000 dan ortiq to‘g‘ridan-to‘g‘ri, 15 000 dan ortiq bilvosita ish o‘rinlari yaratilgan. 2025 yilda yana 3000 ta yangi ish o‘rni rejalashtirilgan.
4.3 YAIMga hissa
Qayta tiklanuvchi energiya ulushining 12% dan 20% ga oshishi kutilmoqda. Bu — energiya mustaqilligini kuchaytiradi, importga bog‘liqlikni kamaytiradi va iqtisodiy barqarorlikni oshiradi.
5.1 Sifat va miqdor prognozlari
2025 yilda 74 172 ta yangi panel o‘rnatilishi kutilmoqda. 2026–2030 yillarda har yili quyosh quvvatlarini ikki baravarga oshirish rejalashtirilgan. 2030 yilgacha qayta tiklanuvchi energiya ulushi 40% ga yetkazilishi maqsad qilingan.
5.2 Texnologik tendensiyalar
Panel samaradorligi oshib borishi, energiya saqlash tizimlari (akkumulyatorlar) arzonlashishi va “aqlli tarmoqlar” orqali milliy energiya tizimiga integratsiya – bu sohani keyingi bosqichga olib chiqadi.
MANBALAR:
spot.uz – import statistikasi
minenergy.uz – rivojlanish rejasi
customs.uz – bojxona statistikasi
KPMG – bozor tahlillari
asr.gov.uz – rivojlanish prognozlari
To‘liq qo‘llanma 2025: yig‘imlar, soliqlar, avtokreditlar. Avtomobil (BYD, Camry) sotib olish va OSAGO/KASKOni onlayn rasmiylashtirish usullarini 5 daqiqada o‘rganib, 70% gacha mablag‘ tejash imkoniyatiga ega bo‘ling.
2025 yil oktyabr oyida "Ahbor-Reyting" reyting agentligi SP AJ EUROASIA INSURANCE sug'urta kompaniyasiga uzA++ to'lov qobiliyati reytingini "Barqaror" prognoz bilan belgiladi.
