Ўзбекистонда ОСАГО ҳақидаги 5 та энг кенг тарқалган миф: ҳақиқат қайси?
Транспорт воситаси эгаларининг фуқаролик жавобгарлигини мажбурий суғурталаш (ОСАГО, Ўзбекистонда шунингдек, ОСГОВТС деб ҳам юритилади) — ҳар бир ҳайдовчи ҳаётининг ажралмас қисмига айланган. Бироқ бу мавзуда жуда кўп миш-мишлар ва нотўғри тушунчалар мавжуд бўлиб, улар автосуғурта моҳиятини тўғри тушунишга халал беради ва салбий оқибатларга олиб келиши мумкин. Айниқса бу яқинда ҳайдовчи бўлган ёки биринчи марта машина сотиб олиш арафасида турганлар учун долзарб.
Қуйида Ўзбекистондаги ОСАГО бўйича энг кенг тарқалган 5 та миф ва уларнинг изоҳлари келтирилади.
Бу энг кенг тарқалган ва “тирик қолган” стереотип. Кўплаб ҳайдовчилар ЙТҲ юз берса, суғурта компанияларининг эшикларини куп марта қоқиш, турли ҳужжатларни йиғиш керак бўлади деб ўйлашади. Охирида эса ё тўлов қилмайди, ёки жуда кам сумма тўлайди деб хавотир олишади.
Аслида: Ўзбекистон қонунчилиги ОСАГО бўйича тўлов жараёнини аниқ тартибга солади. Лицензияга эга, яхши обрўга эга ишончли суғурта компаниялари тўловларни белгиланган муддатда (одатда 30 кун ичида) амалга оширади. Бунда асосий шарт — ЙТҲ тўғри расмийлаштирилган бўлиши ва барча ҳужжатлар тўлиқ топширилган бўлиши керак. Кўп ҳолларда кечикишлар сабаби объектив бўлади: ҳужжатлар тўлиқ эмас, қўшимча экспертиза талаб этилади ёки суд қарори кутиляпти (агар ЙТҲ шароити баҳсли бўлса). Шунингдек, Ўзбекистонда кафолатли тўловлар жамғармаси мавжуд — агар айбдор суғуртаси бўлмаса, банкрот бўлса ёки қочиб кетган бўлса, жамғарма зарарни қоплайди. Шундай экан, ОСАГО — ишлайдиган механизмдир.
Айрим ҳайдовчилар автосуғуртани фақат давлатга керакли мажбурият деб ҳисоблашади ва фақат жаримадан қочиш учун олишади. Улар ЙТҲ эҳтимоли паст деб ўйлашади ва суғуртага кетадиган пулни бошқа нарсага сарфлаган маъқул деб биладилар.
Аслида: ОСАГО полиси — бу сизнинг молиявий ҳимоянгиз. Агар сиз ЙТҲда айбдор бўлсангиз, ҳатто кичик тўқнашув ҳам бошқа шахснинг машинасига бир неча миллион сўм зарар етказиши мумкин. Агар инсон танасига зарар етказилса, даромадни йўқотиш, даволаниш харажатлари катта бўлиши мумкин. ОСАГО полиси айнан мана шу харжатларни белгиланган лимит (40 млн сўм) доирасида қоплаш учун мўлжалланган. Онлайн полис нархи ЙТҲдаги эҳтимолий харажатлардан анча арзон. Бу бекорга харажат эмас — тинчлик учун сармоядир.
Бу янглиш фикр кўпинча янги ҳайдовчилар орасида учрайди. Улар полиси бор экан, ўз машинасига етказилган ҳар қандай зарар ҳам қопланади деб ўйлашади.
Аслида: ОСАГО — бу сизнинг жавобгарлигингизни суғурталайди, сизнинг машинаингизни эмас. Агар сиз ЙТҲда айбдор бўлсангиз, сизга келган зарарни ОСАГО тўламайди. Бу полис фақат жабрланган томоннинг зарарини қоплаш учун мўлжалланган. Агар ўз машинаингизни ҳимоя қилмоқчи бўлсангиз — КАСКО деб аталувчи ихтиёрий полис керак бўлади. ОСАГО ва КАСКО — бу икки хил суғурта тури, вазифалари ҳам турлича.
| Суғурта ҳолати | ОСАГО | КАСКО |
|---|---|---|
| ЙТҲда айб ўзингизда бўлса — ўз машинангизга етган зарар | Қопламайди | Қоплайди |
| ЙТҲда айб бошқада бўлса — ўз машинангизга етган зарар | Қоплайди (айбдорнинг суғуртаси орқали) | Қоплайди |
| ЙТҲдан сўнг айбдор қочиб кетган бўлса | Қопламайди | Қоплайди |
| Автомобил ўғирланиши | Қопламайди | Қоплайди |
| Табиий офатлардан етган зарар | Қопламайди | Қоплайди |
| Вандализм (мисол учун тўнтариш, царапина) | Қопламайди | Қоплайди |
Ҳеч кимга сир эмаски, ОСАГО мажбурий бўлгани учун унинг нархи ҳам давлат томонидан белгиланади деб ўйлашади.
Аслида: Ҳа, асосий тарифлар ва коэффициентлар давлат томонидан белгиланган. Аммо суғурта компаниялари айрим тузатиш коэффициентларини (масалан, авариясиз ҳайдаш учун бонус-малус) қўллашлари мумкин. Шунингдек, ҳар хил хизматлар, қулайликлар, онлайн расмийлаштиришдаги чегирмалар таклиф этилиши мумкин. Суғурта компанияларини солиштириш, онлайн-агрегаторлар орқали вариантларни кўриб чиқиш орқали манфаатли таклифни топиш мумкин.
Айрим ҳайдовчилар, айниқса катта ёшдагилар, электрон суғуртага ишонмайди ва фақат қоғоз шаклидаги полисни афзал кўришади.
Аслида: Е-ОСАГО полиси ҳам юридик жиҳатдан тўлиқ кучга эга. У давлатнинг ягона ахборот базасига киритилади ва ГАИ ходимлари уни авто рақами ёки ҳайдовчи маълумотлари орқали осонлик билан текшириши мумкин. Онлайн ОСАГО олиш жуда осон: 5 дақиқада расмийлаштирилади, электрон шаклда электрон почтага ёки мобил иловага юборилади. Ҳохласангиз — чиқариб оласиз, хохламасангиз — телефонда сақланади. Энг муҳими — фақат расмий сайт ёки ишончли агрегатор орқали расмийлаштириш ва полис ҳақиқийлигини текшириш.
Бу мифларнинг ҳақиқатини билиш сизга суғурта масалаларида ишонч билан ҳаракат қилиш имконини беради. ОСАГО — бу фақат қоғоз эмас, балки сиз ва бошқаларнинг молиявий хавфсизлиги. Суғурта ҳақидаги тўғри маълумот — бу йўлда хавфсиз ҳаракат қилиш ва ортиқча харажатлардан сақланиш калитидир.
Мошина сотиб олдингизми? Табриклаймиз! Лекин автомобил калитлари билан бирга сиз янги мажбуриятларни ҳам олдингиз. 2025 йил июлидан Ўзбекистонда янгиланган суғурта қоидалари амал қилмоқда ва уларга амал қилмаслик жуда қимматга тушади.
Ёшликда касалликлар ёки жароҳатлар ўзингизга тегишли эмасдек туюлади. Лекин ҳаёт шунақаки — кутилмаган ҳолатлардан ҳатто 20 ёшда ҳам ҳеч ким суғурталанмаган. Бундай пайтларда Ўзбекистонда соғлиқни суғурта қилиш — муҳим эҳтиёт чораси ва ҳақиқий ёрдам бўлиши мумкин.
Замонавий дунёда молиявий мустақиллик наfaқат орзу, балки заруратга айланмоқда. Айниқса, иқтисодиёти жадал ривожланаётган, инвестиция имкониятлари кенгайиб бораётган ва рақамлаштириш глобал молиявий воситаларга киришни очиб берган Ўзбекистонда бу долзарб масала ҳисобланади. Сўнгги тадқиқотларга кўра, Ўзбекистон криптоактивларни қабул қилиш бўйича дунёда 33-ўринни эгаллаб, финтех ва рақамли молия хизматлари соҳасида барқарор ўсишни намоён қилмоқда.
Аммо амалиётда сифатли ҳимоя ҳамёнбоп бўлиши мумкин. Энг муҳими — сизга ҳақиқатан керак бўлган хизматларни танлаб, ортиқча функциялар учун тўламасликдир.
