Avtomobil sotib olayotganda, ayniqsa birinchi marta, har bir haydovchi avtosug‘urta haqida o‘ylaydi. O‘zbekistonda eng mashhur ikki turdagi sug‘urta mavjud: OSAGO (OSGOVTS) va KASKO. Ular o‘rtasida qanday farq bor va aynan sizga qaysi biri kerak?
Sug‘urta turlarini to‘g‘ri tushunish sizga to‘g‘ri tanlov qilishda va moliyaviy xavfsizlikni ta’minlashda yordam beradi.
OSAGO (OSGOVTS): Haydovchining javobgarligini majburiy sug‘urtalash
Bu nima?
OSAGO — bu transport vositalari egalarining fuqorolik javobgarligini majburiy sug‘urtalashdir. O‘zbekiston hududida har qanday avtomobilni boshqarish uchun OSAGO polisini rasmiylashtirish qonuniy talab hisoblanadi.
Nimani sug‘urtalaydi?
OSAGO sizning avtomobilingizni emas, balki boshqa yo‘l harakati ishtirokchilari oldidagi javobgarligingizni sug‘urtalaydi. Agar siz YTHda aybdor bo‘lsangiz, sug‘urta kompaniyangiz boshqa tomonning avtomobiliga, sog‘lig‘iga yoki mol-mulkiga yetgan zararlarni qoplaydi.
To‘lov limiti:
2025-yilda OSAGO bo‘yicha umumiy to‘lov limiti 40 million so‘mni tashkil etadi:
14 million so‘mgacha — mulkka yetkazilgan zarar (ya’ni boshqa avtomobilni ta’mirlash),
26 million so‘mgacha — sog‘liq va hayotga yetgan zarar.
Narxi:
Polis narxi davlat tomonidan belgilangan tariflar asosida hisoblanadi. U transport vositasi turi, ro‘yxatdan o‘tgan hudud, dvigatel hajmi, haydovchining yoshi va tajribasiga qarab o‘zgaradi. OSAGO ni onlayn arzon narxda rasmiylashtirish mumkin.
Majburiylik:
OSAGO bo‘lishi majburiy. Sug‘urtasiz avtomobil boshqarish uchun jarima solinadi.
KASKO: Sizning avtomobilingizni ixtiyoriy himoya qilish
Bu nima?
KASKO — bu ixtiyoriy avtosug‘urta turi bo‘lib, uni olish sizning shaxsiy tanlovingizdir. Qonun bilan talab etilmaydi, lekin kredit asosida olingan avtomobillar uchun banklar KASKO sug‘urtasini talab qiladi.
Nimani sug‘urtalaydi?
KASKO — aynan sizning avtomobilingizni himoya qiladi. Standart KASKO polislari quyidagilarni o‘z ichiga oladi:
Zarar: YTH natijasida (hatto siz aybdor bo‘lsangiz ham), tabiiy ofatlar (dolu, bo‘ron, suv toshqini), yong‘in, uchuvchi buyumlar, vandalizm va boshqa holatlar tufayli yetkazilgan zarar.
O‘g‘irlik (ugon): Avtomobil o‘g‘irlansa yoki butunlay yo‘q qilinsa, to‘lov amalga oshiriladi.
To‘lov limiti:
KASKO bo‘yicha sug‘urta summasi, odatda, avtomobilning shartnoma tuzilgan vaqtdagi bozor qiymatiga teng bo‘ladi. Avtomobil o‘g‘irlangan yoki to‘liq zararlanganda siz ushbu miqdorga yaqin kompensatsiya olasiz (amortizatsiya va franchayzing miqdori ayirib tashlanadi).
Narxi:
KASKO narxi OSAGOga qaraganda ancha qimmat. U quyidagilarga bog‘liq:
avtomobil markasi va modeli,
yoshi va qiymati,
tanlangan risklar soni,
franchayzing (sug‘urta kompaniyasi zimmasidagi minimal miqdor),
o‘rnatilgan xavfsizlik tizimlari,
tanlangan sug‘urta kompaniyasi tariflari.
Majburiylik:
KASKO qonuniy jihatdan majburiy emas, lekin yangi yoki qimmat avtomobillar uchun tavsiya etiladi.
Mezon | OSAGO (OSGOVTS) | KASKO |
|---|---|---|
Majburiylik | Qonun bilan majburiy | Ixtiyoriy (faqat kreditga olingan mashinalar — majburiy) |
Sug‘urta obyekti | Haydovchining javobgarligi | Avtomobilning o‘zi |
Qamrab oluvchi risklar | Uchinchi shaxslarga yetkazilgan zarar | YTH, tabiiy ofat, yong‘in, vandalizm, o‘g‘irlik va boshqalar |
Aybdorlikda to‘lov | Faqat jabrlanuvchiga to‘lanadi | Avtomobil egasiga ham to‘lov bo‘lishi mumkin (shartnoma shartiga qarab) |
To‘lov limiti | Qonun bilan cheklangan (40 mln so‘m) | Bozor narxiga mos ravishda (franshiza/eskirish ayiriladi) |
Narxi | Nisbatan arzon, davlat tomonidan tartibga solinadi | Ancha yuqori, avtomobil va shartlarga bog‘l |
OSAGO — barchaga kerak. Bu sizga avtomobil boshqarishga huquq beradi va qonuniy majburiyatdir.
KASKO tavsiya etiladi, agar:
Sizda yangi yoki qimmat avtomobil bo‘lsa,
Avtomobil kredit asosida olingan bo‘lsa,
Siz tajribasiz haydovchi bo‘lsangiz,
Mashinangizni ko‘p hollarda qo‘riqlanmaydigan joylarda qoldirsangiz,
Avtomobil bilan bog‘liq har qanday moliyaviy yo‘qotishdan himoyalanmoqchi bo‘lsangiz.
OSAGO va KASKO — bu bir-birini o‘rnini bosmaydigan, balki bir-birini to‘ldiruvchi avtosug‘urta turlaridir:
OSAGO — boshqalarga yetkazgan zararingizdan sizni moliyaviy jihatdan himoya qiladi.
KASKO — aynan sizning avtomobilingizni zarar va o‘g‘irlikdan himoya qiladi.
Yangi va qimmat avtomobil egalari uchun ikkala polisni birgalikda olish tavsiya etiladi.
Avtomobilingiz uchun sug‘urta tanlashdan oldin o‘z ehtiyojlaringiz, xavflar darajasi va moliyaviy imkoniyatlaringizni baholab chiqing. Sug‘urta kompaniyalari takliflarini (reyting va shartlar) solishtiring va O‘zbekistonda, ayniqsa Toshkentda, eng mos avtosug‘urta variantini tanlang.
Hozirgi biznes yuritish sharoitida korporativ sug’urta xavflarni muvaffaqiyatli boshqarishning ajralmas qismiga aylanmoqda. Har kuni O’zbekistondagi kompaniyalar turli tahdidlar bilan duch keladi: tabiiy ofatlardan tortib, xodimlarning ishlab chiqarishdagi jarohatlarigacha. To‘g‘ri tashkil etilgan korporativ sug‘urta tizimi biznesning moliyaviy manfaatlarini himoya qiladi va qonunchilik talablariga rioya etilishini ta’minlaydi.
O‘zbekistonda avtokreditlar avtomobil xarid qilishning asosiy usuliga aylangan. Biroq, majburiy KASKO sug‘urtasining yashirin xarajatlari kreditning umumiy qiymatini sezilarli darajada oshirishi mumkin. Mamlakatdagi 15 dan ortiq banklar 16.99% dan 31.5% gacha bo‘lgan yillik stavkalar bilan avtokreditlar taklif qilishadi va ko‘pincha mijozlarni bank bilan hamkor sug‘urta kompaniyalari orqali qimmat KASKO polislari rasmiylashtirishga majbur qilishadi.
O'zbekistonda sug'urta kompaniyasini qanday qilib tanlash mumkin: ishonch uchun chek-list
OSAGO (transport vositalari egalarining fuqarolik javobgarligini majburiy sug’urtalash) — bu shunchaki rasmiyatchilik emas, balki yo‘l-transport hodisasi yuz berganda yuz minglab so‘mni tejashga yordam beradigan muhim moliyaviy himoya vositasidir. O‘zbekiston Respublikasi qonunchiligiga ko‘ra, har bir transport vositasi egasi amal qiladigan OSAGO polisi bo‘lishi shart, aks holda yirik jarimalarga duch kelishi mumkin.
